Een verzoek tot ondercuratelestelling moet worden ingediend bij de sector kanton van de rechtbank in het rechtsgebied waar de betrokkene woont. Voor een verzoek tot ondercuratelestelling is geen advocaat nodig. Als het verzoek bij de rechtbank is ontvangen, komt er een zitting. Op de zitting vraagt de rechter de mening van de betrokkene, de partner en familieleden van de betrokkene over de gevraagde maatregel. De familieleden die schriftelijk hebben verklaard dat zij met de maatregel instemmen, worden in de regel niet meer voor de zitting opgeroepen. Ook de mening van de betrokkene wordt gevraagd. Als de betrokkene zelf niet op de zitting kan verschijnen, kan de rechter naar de instelling gaan, waar hij verblijft. De maatregel gaat in op de dag dat de rechter de uitspraak doet. Aan de behandeling van de aanvraag zijn kosten (griffierechten) verbonden.

In de aanvraag voor ondercuratelestelling wordt een voorstel gedaan voor een curator. Een curator moet altijd een natuurlijk persoon zijn en kan dus niet een rechtspersoon (bijvoorbeeld een instelling) zijn. Een curator mag zelf niet onder curatele staan.

Verplichtingen
De curator moet een inventarisatie maken van hetgeen de onder curatele gestelde bij het begin van de curatele bezit. Daarnaast moet hij vaak een boedelbeschrijving maken. Over beide verplichtingen wordt hij door het kantongerecht aangeschreven. Na indiening van de boedelbeschrijving kan de kantonrechter de curator verplichten om – in de regel ieder jaar – rekening en verantwoording over het gevoerde beheer af te leggen. De curator behartigt belangen als verzorging, verpleging, behandeling of begeleiding. De curator moet de onder curatele gestelde altijd zo veel mogelijk betrekken bij wat er moet gebeuren. Hij moet de onder curatele gestelde stimuleren om zo veel mogelijk zelf te beslissen en te doen, als hij daartoe in staat is. Als de onder curatele gestelde daar niet toe in staat is – de onder curatele gestelde is dan ‘wilsonbekwaam’ – beslist de curator samen met de hulpverlener bijvoorbeeld over de medische behandeling, of over het zorgplan. De inkomsten van de onder curatele gestelde – veelal de uitkering – moeten in de eerste plaats worden besteed aan zijn of haar verzorging.

Bevoegdheden
De curator kan ook op persoonlijk vlak advies geven, bijvoorbeeld over het wel of niet omgaan met bepaalde mensen. Hij bepaalt de verblijfplaats van de betrokkene, tenzij het om een gedwongen opname in een psychiatrisch ziekenhuis gaat. De curator mag niet vertegenwoordigend optreden als het om een hoogst persoonlijke rechtshandeling gaat. Dit is een rechtshandeling waarbij het zozeer op de mening van de onder curatele gestelde zelf aankomt, dat alleen hij mag beslissen.

Zo mag een curator geen testament voor de wilsonbekwame onder curatele gestelde maken, of namens de onder curatele gestelde een schriftelijke wilsverklaring geven, waarbij de toestemming voor medische verrichtingen wordt geweigerd.

Er mag wel een non-reanimatie verklaring worden opgesteld. Tevens is het mogelijk dat de curator de wens formuleert de onder curatele gestelde te laten versterven (geen voeding en water toedienen als de onder curatele gestelde in coma is geraakt). Euthanasie en de bijbehorende verklaringen mogen niet.

Wij volgen de nieuwe beloningen voor bewindvoering, mentorschap en curatele volgens de richtlijnen van januari 2020 door de Staatssecretaris van Veiligheid en Justitie.

Curatele kan worden beëindigd door een verzoek in te dienen bij de kantonrechter. Wanneer de rechter geen noodzaak tot curatele meer ziet zal hij dit verzoek honoreren. Curatele kan ook worden vervangen door een combinatie van mentorschap en beschermingsbewind.